7. Bunu bakı şəhəri olaraq sərhədləndirib cavab vermək daha məntiqə uyğundu. ilk olaraq bunun səbəbini açıqlayım. Statistikaya ehtiyac ola bilər, ancaq müşahidə yolu ilə də baxsaq görərik ki, Azərbaycan, şəhər tipli yaşayış məskəni normaldan da az olan bir ölkədir. Bu da Azərbaycanın böyük bir qisminin kənd tipli yaşayış məskənlərindən ibarət olduğunu göstərir. kəndlərdə texnologiya, sənaye və çeşitli iş sahələrinin yoxsunluğu, təhsil sistemin aşağı səviyədə olması, kəndin mənimsəmiş olduğu muhafizəkar və bir o qədər də radikal yaşam tərzi və sosial normalar, əyləncə və digər sosial inkişaf və asudə zamanları dostlarla keçirmək üçün inşa edilmiş məkanların olmaması siyasi və mədəni olaraq inkişafda irəliləyişin olmamasına gətirib çıxardır. bu faktorların inkişafdan qalması da siyasi təfəkkürün də inkişafını əngəlləyir. Bakı da isə vəziyyət fərqlidir. Çünki, iqtidarda olan hökümət, nə düzgün iç siyasət idarə edə bilir, nə də müxalifətin siyasət etməsinə imkan verir. Kütlənin idarəsi isə dövlətin həm şiddət vasitələri ( polis, ordu) həm də ideolojik vasitələri (hüquq, məktəb, medya və s.) ilə reallaşdırılır. Belə bir struktur içində isə insanlar müxalif etmək yerinə öz mənfəətləri uğruna hökümətin bir tərəfini qaldıraraq və tərəfli davranaraq həyatda qalmağı seçirlər (bunun seçim olduğu da bir nöqtədə müzakirəyə açıqdı. Ancaq bir şey daha müşahidə etmişəm. Nepotizm və korrupsiyanı sadəcə iqtidar və onun çevrəsi etmir. Bizdəki vəziyyət o qədər pisdir ki, bakıda yaşayanlar ictimai anlayışı mənimsəmək yerinə fərdi anlayışı radikal bir şəkildə mənimsəyirlər. Digər bir deyişlə, fərd özü irəli getmək üçün başqasının quyusunu qazır).
bakı şəhərində hökümətin iqtisadi politikasını araştırmağa, dəyərləndirməyə, tənqid etməyə və cəmiyyət önünə sərməyə hazır insanlar var. Ancaq nə bunun üçün düzgün bir resurs, nə də statistika var. Mövcud olsalar belə hər ikisinin axtarışı və ya araştırılması iqtidar tərəfindən əngəllənir.
Yuxarıda Azərbaycanda yaşayanların çoxu qoyundu deyənləri gördüm. Medyada və ya dostlar arasında ideologiya təməlli subliminal mesaj olsa, əmin olun ki çox insan bunu asan bir şəkildə iştahnan yeyər. bunun bariz nümunəsi qarabağ müharibəsində görüldü. Müharibəyə qarşı olan kiçik qruplara qarşı, ermənisevər olmaqla birlikdə nə qədər aşağılayıcı sözlər istifadə olundu. Sanki bu mövzuda salt bir çıxış yolu və ya doğru varmış kimi və bunu da o qınayanların zatən mənimsəmiş olduqları kimi. Çox insan əzbərə dayanan anlayışla vətənimə canım fəda şuarlarıyla yanıb tutuşurdu. Ancaq bu anlayışla cümlələr məna kəsb etmir. qazanılan torpaqların çoxusunda sərmayə imperatorluğu qurulacaq, bəlkə də qurulub. Çevrə ədaləti isə yenə bir kənarda buraxılacaq. Qazanılmış torpaqlardan yuxarı sinfin mənsubları çevrə ədalət teoriyasının yaxşı və faydalı qaynaqları perspektivindən maksimum dərəcədə istifadə edəcək, aşağı sinfin mənsubları isə çevrə yükü perspektivindən zərər əldə edəcək. Müharibə vaxtı, hökümət Azərbaycan cəmiyyətinin çox hissəsinin emosialarını ideologiya təməlli öz mənfəətləri uğrunda sömürdü*.
Bu qarabağ məsələsi də zatən arxa planında mistik hekayələr yatan məsələlərdən sadəcə biridir. “Siyasəttə qardaşlıq” anlayışı yoxdur. Cengiz holdingin nə olduğunu və nəyə qulluq etdiyini bilənlər;
20-ci əsrdə Erməni-Azərbaycan münasibətini və Erməniləri kimin qışqırttığını bilənlər (ermənilərin sürü davranışını və düşüncəsizliyini də başqa başlıqda müzakirə edərik);
Rusya’nın medyanı, propagandanı, ideologiya vasitəsiylə milliyətçiliyi necə kanalize* etdiyini bilənlər;
Rusya’nın kiçik qafqaz ölkələrini heç yerdən birbirinə qışqırdaraq, necə birbirinə düşürdüyünü bilənlər;
Anladı məni. Yazılası və müzakirə ediləsi çox şey var. Qarışıq yazdığımın fərqindəyəm bir ara gəlib düzəldərəm, heç axotum yoxdu indi.
Məlum insanlar kimi mən də bir mistik mesaj verərək buranı tərk edim. Azərbaycanın tərifləyib bitirə bilmədiyi təbii sərvətləri, Dünyanı tərsinə çevirən çox ölkənin sərmayəsinə əlavə olunur. Ən pisi də odur ki bu təbii sərvətlər günümüz Azərbaycan şərtləri altında heç də yenilənən qaynaqlar deyil. Ancaq bu millətin böyük bir qismi nə maaşların az olmasına səs çıxardır nə də qalxan qiymətlərə.. səkidə gəzə bilməyənlər, səkini genişlətmək üçün dövlətə irad bildirib ərizə yazmaq yerinə, kaş mənim də maşınım olardı cümləsini beyninə qazandırıb.
Mirzə Ələkbər Sabirin də dediyi kimi:
“Səs salma, yatanlar ayılar, qoy hələ yatsın,
Yatmışları razı deyiləm kimsə oyatsın”.